Trời đày Nguyễn Khắc Hiếu

Trong phòng khách cụ Trời 
Cậu nhỏ dâng văn bôi 
Sảy tay đánh rơi vỡ 
Nguyễn Khắc Hiếu ra đời 

Từ khi Hiếu xuất thế 
Vẫn nhớ cảnh thiên tiên 
Bữa cơm thường phải rượu 
Nhưng túi lại rỗng tiền 

Liền xoay nghề văn chương 
Viết bừa bán phố phường 
Thơ chạy, tha hồ uống 
Say khướt suốt đêm trường 

Rượu ngon, nước mắm ngon 
Giọng văn lại càng giòn 
Khối tình con, tình lớn 
Giấc mộng lớn, mộng con. 

Thích chí nằm ngân nga 
Tiếng động vang Ngân Hà 
Trời hỏi: "Ai ngâm thế?" 
"Muôn tâu, ấy Tản Đà!" 

Trời nổi trận lôi đình 
Rằng: "Cái thằng tiên ranh 
Ta đầy xuống hạ giới 
Cho hắn chịu nhục hình 

Ai ngờ hắn vẫn nhàn 
Ngày tháng ngâm thơ tràn 
Các người ai có cách 
Bắt hắn phải gian nan 

Chư tiên đồng thanh nói: 
"Tội nặng nhất trần gian 
Là bắt anh Khắc Hiếu 
Làm chủ báo An Nam"


Tản Đà-Nguyễn Khắc Hiếu

Khi "An Nam tạp chí" đình bản, Tú Mỡ còn làm một bài văn tế đăng trên tờ "Phong Hóa". 
Xin đăng lại nguyên văn:

Văn tế An Nam tạp chí

Ngày 12 tháng năm dư năm Quý dậu:

Ngu hữu là Phong Hóa tuần báo đứng trước linh vị An Nam tạp chí hậm hực mà than rằng:
Đỉnh non Tản mây đen mù mịt, quấn băng tang lặng lẽ âu sầu.
Giải sông Đà nước xám lờ đờ, cuộn dòng lệ rĩ rền buồn bã.
Than như không mà khóc cũng như không,
Im cũng dở mà nói ra cũng dở.

Nhớ bạn xưa:
Giấy trắng mực đen,
Nhà không tiếng cả.
Dựng tiểu nghiệp văn chương đất Bắc, kế sinh nhai khen đã cố công thay!
Lấy đại danh tạp chí nước Nam, tuyên chủ nghĩa thực đà to chuyện quá!
Duy trì đạo đức, giương Đông kích Tây,
Bồi bổ văn mình, dung Âu hợp Á.
Nhồi độc giả năm pho kinh sử, nhai đi nhai lại, chi, hồ, giả, dã, rõ cơ quan tiến thủ giật lùi,
Ru quốc dân hai hũ thơ sầu, mơ màng tiên, cuội, trời trăng, khiến niên thiếu liên miên bả lả.
Ố kim, nệ cổ đã từng phen nắm đuôi ngựa Phan Khôi,
Ghét cợt, chê cười còn nhớ trận vuốt râu hùm Phong Hóa.
Dằng dai như đỉa đói, chết đi sống lại bao lần,
Siêu bạt tựa vịt trời, nay đó, mai đây mấy thủa.
Hơn bảy, tám năm lăn lóc khi Hà thành khi Nam định ngoẻm trăm ấy, veo ngàn khác, than ôi thua vẫn hoàn thua,
Non ba mươi tháng vật vờ, hết Hàng lọng đền Hàng khoai thay dạng nọ đổi dạng kia ngán nỗi khá không thấy khá.
Vẻ vang thay nghìn rưỡi số in,
Hân hạnh lắm được một trăm độc giả.
Cứ tưởng tạm ngơi ít bữa, lấy đà dưỡng sức, cho qua thời kinh tế lung lay,
Nào hay đánh giấc ngàn thu, bặt tiếng im hơi, chẳng thoát nạn lý tài trắc trở.
Hay là ngán trần tục, viết văn không kẻ hiểu, luống uổng công phu,
Cho nên thăng thiên đường tái bản để Trời xem cho cao phẩm giá.

Than ôi!
Cùng làng ngôn luận tân cựu đôi đường,
Nửa kiếp kinh doanh, âm dương hai ngả.
Bâng khuâng luống xót xa lòng,
Thương nhớ thêm ngao ngán dạ.
Vừa độ nào, ta đây bạn đó, điều phải chăng còn giũa bút luận bàn,
Mà bây giờ kẻ khuất người còn, thơ chua chát biết cùng ai xướng họa.
Thôi! Chẳng may mỏng phận, ngắn đời,
Song nay đã yên mồ đẹp mả.

Ngu hữu gọi là lễ mọn vi thiềng:
Rượu lậu một bầu, trứng tươi hai quả
Mực nướng vài con, sò huyết một tá
Bạn có khôn thiêng
Xin về chứng quả!
Thượng hưởng!

---
Những năm cuối đời, do ảnh hưởng của phong trào Thơ Mới và phong trào theo tân học. Tản Đà, con người thuộc phe cựu học, làm thơ cũ đã dần dần trở nên cô độc. Tên tuổi ông gần như bị đẩy lui vào dĩ vãng, nhường chỗ cho các nhà thơ mới. Cộng với việc tờ "An Nam tạp chí" đình bản, cuộc sống của ông vốn nghèo túng lại càng trở nên thiếu thốn hơn, phải chạy ngược chạy xuôi để kiếm sống. Có khi người ta thấy ông ở khu Bạch Mai dạy chữ Nho. Có lúc ở Hà Đông, đăng quảng cáo lên mấy tờ báo: "Nhận làm thuê các thứ văn vui, buồn, thường dùng trong xã hội". Năm 1938, nghe tin ông mở một phòng đoán số Hà Lạc để xem bói, Tú Mỡ liền làm một bài thơ ghẹo Tản Đà. Nhưng thực tế là để quảng cáo cho ông:

Tản Đà cốc tử
(Gửi bác Hiếu, Tản Đà)

Nghe đồn bác Hiếu Tản Đà 
Mở hàng lý số tỉnh Hà nay mai 
Chừng bác thấy lắm ngài "Lốc Cốc" 
Chỉ chuyên môn nói dóc ăn tiền 
Tán hươu tán vượn huyên thiên 
Nói thánh nói tướng như tiên như thần 
Nghề bẻm mép kiếm ăn cũng dễ 
Chẳng khổ như cái nghệ làm văn 
Lao tâm trí, tổn tinh thần 
Nhà thơ vắt óc tìm vần gọi câu 
Lắm lúc bí gan rầu ruột thắt 
Thức thâu đêm mỏi mắt phờ râu! 
Nhọc nhằn ai biết công đâu 
Để cho thiên hạ giải sầu mua vui 
Nghề thơ chẳng đủ nuôi thi sĩ 
Nên bạn tôi phải nghĩ đường xoay 
Nhà nho chữ tốt văn hay 
Thời khoa lý số hẳn tay cũng tài 
Vả xưa đã dùi mài Kinh Dịch 
Báo An Nam chú thích tinh tường 
Ngày nay đoán việc âm dương 
Hẳn không bố phượu như phường ba hoa 
Nào hãy đến Tản Đà Cốc Tử 
Quẻ càn khôn hỏi thử xem sao 
Xem tài thầy thấp hay cao 
Mười câu hoạ có câu nào sai chăng? 
Dù thầy có tán trăng tán cuội 
Nghe nhà thơ lời nói văn hoa 
Nhất khi rượu đã khề khà 
Tán đâu ra đấy đậm đà có duyên 
Thời khách mất đồng tiền đặt quẻ 
Cũng vui tai và sẽ vừa lòng 
Nhưng xin thầy chớ "nói ngông"!


Tản Đà đã họa lại thế này:

Nghe ai bỉ báng Tản Đà 
Báo chương lên tiếng tỉnh Hà mỉa mai 
Ừ! Tớ vẫn học tài Quỉ Cốc 
Nhưng chẳng hay nói dóc lấy tiền 
Thiên lương chưa bén duyên thiên 
Rượu thơ còn vẫn chén tiên câu thần 
Cuộc trần thế kiếm ăn chẳng dễ 
Rẻ rúng thay là nghệ làm văn! 
Thâu đêm hao tổn tinh thần 
Đèn xanh chiếc bóng xoay vần từng câu 
Nào ai biết gan rầu ruột thắt 
Thế mà sao mỏi mắt cùn râu 
Nỗi niềm thực thế vì đâu? 
Quá thương cất chén gượng sầu, làm vui 
Đấng tạo hoá còn nuôi thi sĩ 
Các thánh sư phải nghĩ đường xoay 
Dẫu rằng lý số không hay 
Chu Công, Khổng Tử ứng tay nên tài 
Từ thủa nhỏ dùi mài Kinh Dịch 
Báo An Nam nghĩa thích đã tường 
Việc đời hai chữ "âm dương" 
Tiếc thay mất giá tại phường ba hoa 
Trời mới bảo Tản Đà tiểu tử 
Vạch Kiền Khôn xét thử lại sao? 
Trổ tài thần thánh tuyệt cao 
Mà cho thiên hạ xem vào phải chăng 
Mặc những kẻ tán trăng tán cuội 
Xá chi ai lời nói ba hoa 
Giang san đương lúc khề khà 
Nghe thơ Tú Mỡ đậm đà có duyên 
Riêng với bác miễn tiền đặt quẻ 
Đoán thật hay bác sẽ ghê lòng 
Tuổi già nay tớ không ngông!

Tản Đà còn có bài:
Gửi ông Tú Mỡ Hồ Trọng Hiếu

Tôi bác, sao mà bác Tú ơi 
Cùng tên, ta lại ở đôi nơi! 
Khói mây non Tản tôi gầy lắm 
Bơ sữa Thành Long bác béo hoài 
Cốt có rượu thơ người sống nổi 
Quản chi mưa gió cuộc đời trôi 
Thơ này Hiếu gửi đăng "Phong Hoá" 
Hiếu có thanh nhàn thử hoạ chơi

Nhưng không thấy Tú Mỡ họa lại.

Biên tập: Phạm Duy Trưởng