BÀI THƠ "XUÂN" CỦA PHẠM VĂN NGHỊ

Phạm Văn Nghị (1805-1884) tên hiệu là Nghĩa Trai. Ông là một nhà giáo, nhà thơ và là một vị quan nhà Nguyễn theo đường lối kháng Pháp, người xã Tam Đăng, tổng An Trung, huyện Đại An, phủ Nghĩa Hưng (nay là thôn Tam Quang, xã Yên Thắng, huyện Ý Yên tỉnh Nam Định)
Nhà thờ Phạm Văn Nghị
Sử nhà Nguyễn "Đại Nam chính biên liệt truyện" chép: "Phạm Văn Nghị cùng với Doãn Khuê, được kẻ sĩ đương thời mến phục. Có lần Doãn vào bái yết vua, vua thong thả hỏi chuyện bệnh tình của Nghị rồi cho vàng và tiền để mua thuốc men, lại dụ rằng: "Không phải ta khen Nghị về sự tiến thoái nhanh nhẹn, mà là khen về sự khí tiết hơn người, gặp việc là hăng hái làm..." Tuy ở ẩn, nhưng ông Nghị luôn tự trách mình chưa làm hết chức trách với nước, với dân. Có người biết được tấm lòng ông, tâu chuyện lên vua. Vua ban cho ông 100 lạng bạc và dụ rằng: "An cư, dưỡng lão, dạy bảo hiền tài, thế cũng đã là lo báo đáp, không nên tự cho như thế là chưa đủ"

Thơ văn của ông biểu lộ thái độ căm thù quân xâm lược sâu sắc, đả kích không thương tiếc những quan lại yếu hèn. Nhưng cũng qua đó, người đọc dễ dàng thấy ở ông một tấm lòng yêu dân thiết tha, lòng kính trọng những anh hùng liệt sĩ đã dám xả thân vì nghĩa lớn. 

"XUÂN" là bài thơ ông làm bằng chữ Hán, câu nào ông cũng dùng điệp từ nhưng vẫn tuân thủ đúng luật thơ Đường "Thất ngôn bát cú". 

Xin giới thiệu lại bài thơ độc đáo này:


Ảnh minh họa


Chữ Hán

日日甘霖日日新, 
新年年首首春春。 
庭花花艷花花錦, 
園草草鋪草草茵。 
燕燕對鳴鳴對對, 
鶯鶯頻轉轉頻頻。 
問心心喜喜何事? 
勦賊賊平平萬民

Phiên âm
 
Xuân

Nhật nhật cam lâm, nhật nhật tân, 
Tân niên niên thủ, thủ xuân xuân. 
Đình hoa, hoa diễm, hoa hoa cẩm, 
Viên thảo, thảo phô, thảo thảo nhân. 
Yến yến đối minh, minh đối đối, 
Oanh oanh tần chuyển, chuyển tần tần. 
Vấn tâm, tâm hỉ, hỉ hà sự? 
Tiễu tặc, tặc bình, bình vạn dân.

Dịch nghĩa

Ngày ngày mưa dầm, ngày ngày mới, 
Đầu năm của năm mới, cũng là đầu xuân. 
Hoa trong sân đẹp, hoa hoa như gấm dệt, 
Cỏ trong vườn khoe sắc, cây cây như thảm mượt. 
Chim yến đối nhau hót hoạ, 
Chim oanh nhảy nhót trên cây. 
Hỏi lòng, lòng vui, vui vì việc gì? 
Trừ giặc, giặc bình, vạn dân an lành.

Biên tập: Phạm Duy Trưởng