Idlib- 'ung nhọt' cuối cùng trên thân thể Syria

Đến hết năm 2018, ba trong số đó bốn vùng này đã nằm dưới sự kiểm soát của chính quyền Damascus, chỉ còn lại khu vực thứ tư, tỉnh Idlib, là vẫn nằm trong tay các nhóm vũ trang đối lập, được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.

Syria mở chiến dịch giải phóng Idlib

Vào cuối tháng 1 năm nay, quân đội Syria (SAA) đã phát động cuộc tấn công vào vùng giảm leo thang xung đột Idlib từ nhiều hướng xung quanh tỉnh này.

Được biết, Idlib hiện đang nằm trong tay các nhóm khủng bố và vũ trang đối lập (khoảng hơn chục nhóm vũ trang khác nhau).

Phần lớn diện tích của tỉnh bị chiếm giữ bởi các nhóm vũ trang liên kết với chi nhánh của tổ chức khủng bố quốc tế al-Qaeda là Hay’at Tahrir al-Sham (HTS, trước đây là Jabhat al-Nusra).

HTS bị cáo buộc là đã nhận được sự “bảo kê” của Thổ Nhĩ Kỳ để tạo lập vùng đệm trên biên giới với Syria. Ngoài ra, còn có nhiều nhóm vũ trang là người Turkmen gốc Thổ Nhĩ Kỳ, được cho là đã nhận được sự hậu thuẫn của Ankara.

Chỉ ba ngày sau khi phát động tấn công, quân đội trung thành với Tổng thống Bashar al-Assad đã giải phóng Maaret Nuuman, thành phố vốn nằm dưới sự kiểm soát của phiến quân từ năm 2012 và là một trong những thành trì lớn nhất của chúng.

Tiếp sau đó, SAA đã giành được thêm nhiều thị trấn và làng mạc khác, giải phóng thành phố quan trọng Saraqip tại giao lộ các tuyến đường quốc tế M4 (Latakia - Aleppo) và M5 (Damascus - Aleppo), và đã tiến sát đến trạm kiểm soát "Bab al-Hawa", cách biên giới Thổ Nhĩ Kỳ chưa đầy 10km.

Quân đội Syria cũng vây chặt nhiều trạm kiểm soát của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ ở ranh giới giữa Idlib và các tỉnh khác.

Đáp lại, chính quyền Ankara đã liên tiếp tăng viện xe tăng, thiết giáp và hàng trăm tay súng đặc nhiệm sang khu vực Idlib và các tỉnh giáp biên giới của Thổ Nhĩ Kỳ để ngăn chặn bước tiến của quân đội Syria, thậm chí hai bên đã có đụng độ khiến nhiều binh sĩ thiệt mạng.

Nguy cơ leo thang xung đột thành chiến tranh quân sự trực tiếp giữa Syria và Thổ Nhĩ Kỳ trở nên hiện hữu.

Trong bối cảnh đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cho biết, ông đã kêu gọi người đồng cấp Nga Vladimir Putin gây áp lực với Tổng thống Syria Bashar al-Assad để ngăn chặn cuộc tấn công ở tỉnh Idlib và rút khỏi khu vực xung quanh các trạm quan sát của Thổ Nhĩ Kỳ vào cuối tháng 2, nếu không, nước này sẽ có phản ứng quân sự.

Vì sao Thổ Nhĩ Kỳ lập Vùng giảm leo thang xung đột ở Idlib?

Theo thỏa thuận đạt được hồi tháng 5/2017 tại cuộc đàm phán ở Astana (nay là Nur-Sultan) giữa đại diện Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ, bốn khu vực xuống thang xung đột ở Syria đã được lập ra, bao gồm:

Vùng 1: Từ tỉnh Idlib ở phía tây bắc Syria đến biên giới Thổ Nhĩ Kỳ;

Vùng 2: Khu vực phía bắc thành phố Homs, thủ phủ của tỉnh miền trung là Homs, nơi có căn cứ không quân al-Shayrat bị Mỹ tấn công tên lửa hành trình Tomahawks hồi tháng 4/2018;

Vùng 3: Khu ngoại ô Đông Ghouta của thủ đô Damascus, bao gồm cả sân bay quân sự lớn của Syria.

Vùng 4: Khu vực phía nam Syria, giáp biên giới với Jordan và Israel.

Đến năm 2018, lãnh thổ của ba khu vực trong số đó đã nằm dưới sự kiểm soát của chính quyền Syria; khu vực thứ tư gồm tỉnh Idlib và một phần của các tỉnh lân cận Latakia, Hama và Aleppo, vẫn nằm trong tay các nhóm khủng bố và vũ trang đối lập.

Phần lớn khu vực bị chiếm giữ bởi các tay súng thuộc chi nhánh của tổ chức khủng bố quốc tế al-Qaeda là Hay’at Tahrir al-Sham (HTS, trước đây là Jabhat al-Nusra).

Đến tháng 9/2018, Moscow và Ankara tiếp tục đạt được một thỏa thuận ở Sochi về việc lập ra khu vực phi quân sự ở Idlib, dưới sự giám sát ngừng bắn của lực lượng quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đóng tại 13 trạm kiểm soát.

Tuy nhiên, những gì diễn ra trên thực tế không phản ánh đúng những mục đích tốt đẹp được tuyên bố trong thỏa thuận này.

Giới phân tích cho rằng, chính quyền Ankara đã chuyển thêm hàng nghìn quân và hàng trăm xe tăng, xe bọc thép và vũ khí hạng nặng khác đến vùng biên giới giáp ranh với tỉnh Idlib của Syria, không phải nhằm vãn hồi hòa bình ở Syria, mà nhằm đối phó với những bước tiến như vũ bão của SAA ở tỉnh này, tìm cách giải cứu cho các nhóm vũ trang Syria được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.

Mục đích của chính quyền Ankara khi lập ra vùng giảm leo thang xung đột Idlib là xây dựng một vùng đệm trên biên giới với Syria, là địa bàn kiểm soát của các nhóm vũ trang thân Thổ Nhĩ Kỳ, giống như những gì nước này đã làm ở các khu vực khác của Syria, thuộc tỉnh Aleppo và Raqqa, al-Hasakah.

Syria giành lại Idlib: Con đường không dễ dàng

Hiện nay, ngoài Idlib đang bị lực lượng HTS thân Thổ Nhĩ Kỳ chiếm giữ; các khu vực khác bao gồm:

Vùng Afrin ở tây bắc tỉnh Aleppo, một phần phía bắc tỉnh Alepo (al-Bab), một phần phía bắc-đông bắc Syria từ Tell Abyad thuộc tỉnh Raqqa đến Ras al-Ain thuộc tỉnh al-Hasakah, cũng đang nằm trong tay lực lượng Quân đội Syria Tự do (FSA) do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.

Ngoài ra, một phần miền đông và đông bắc đất nước ở các tỉnh Deirr Ezzor và al-Hasakah đang bị các lực lượng thân Mỹ kiểm soát.

Có thể nói rằng, Thổ Nhĩ Kỳ đang kiểm soát một phần rất lớn vùng biên giới phía bắc của Syria, trong khi chính quyền Damascus không muốn phên giậu của mình bị người khác chiếm giữ, do đó quân đội Syria đang nỗ lực giành lại Idlib, để thực thi quyền kiểm soát miền Nam, miền Trung và phần lớn miền Đông đất nước.

Tuy nhiên, việc tái chiếm Idlib là không hề dễ dàng, bởi Thổ Nhĩ Kỳ không muốn điều này xảy ra.

Thổ Nhĩ Kỳ đã tỏ rõ quyết tâm sẽ hậu thuẫn cho các nhóm vũ trang đối lập Syria giữ bằng được Idlib và đã điều hàng ngàn binh sĩ cùng hàng trăm thiết bị quân sự hạng nặng sang Idlib.

Chính quyền Ankara cũng gửi thông điệp cứng rắn đến Nga và chính phủ của ông Bashar al-Assad. Trước quyết tâm của Ankara, Nga đã đồng ý mở vòng đàm phán thứ hai về Idlib vào hôm 18/2.

Theo giới chức Nga, những vấn đề ở Idlib chỉ có thể được giải quyết khi Thổ Nhĩ Kỳ từ bỏ hậu thuẫn cho những kẻ khủng bố thuộc nhóm HTS (Jabhat al-Nusra), còn phe đối lập vũ trang phải chấp nhận tách ra khỏi tổ chức khủng bố al-Qaeda này và sẵn sàng đối thoại với chính phủ trong khuôn khổ tiến trình chính trị.

Từ thực tế này có thể nhận thấy rằng, trong khuôn khổ chiến dịch đang diễn ra, Nga và Syria cũng chưa có tham vọng hiện thực hóa mục tiêu giải phóng Idlib, để tránh đối đầu quân sự trực tiếp với Thổ Nhĩ Kỳ và hao tổn nhiều xương máu khi phải tấn công vào một thành trì được gia cố vững chắc trong 3 năm qua, có tới 40-50 nghìn tay súng đối lập cùng đường, đang cố thủ.

Thực tế, Nga và Syria đang nhắm tới hai mục đích chính:

Thứ nhất: Khóa chặt biên giới Syria-Thổ Nhĩ Kỳ. Qua các mũi tiến công của quân đội Syria, có thể nhận thấy SAA đang nhắm tới mục tiêu chiếm giữ các con đường cao tốc và các cửa khẩu biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ, nhằm “cách ly” các nhóm vũ trang đối lập ở Idlib.

Từ trước đến nay, Ankara luôn tự do hành động ở tây bắc Syria do các cửa khẩu đều nằm trong tay các nhóm khủng bố. Nếu Syria bít chặt biên giới, mọi hành động trong khuôn khổ của cái gọi là “giám sát ngừng bắn” của Thổ Nhĩ Kỳ đều phải xin phép chính quyền Syria.

Khi đó họ sẽ không thể tự tung tự tác tiếp viện cho các nhóm phiến quân ở đây nữa. Biên giới đã đóng, phiến quân bị vây chặt ở nồi hầm Idlib sẽ mất đi chỗ dựa, như cá nằm trên thớt, trước sau gì cũng sẽ bị tiêu diệt.

Thứ hai: Phân hóa khủng bố-đối lập. Moscow và Damascus sẽ không tiến công tổng lực vào Idlib, để tránh những thiệt hại không cần thiết, mà sẽ kết hợp các biện pháp “bao vây, đánh lấn, kết hợp thực hiện chính sách phân hóa khủng bố - đối lập” mà họ đã nhất quán tiến hành từ trước đến nay.

Lực lượng chống đối ở Idlib sẽ buộc phải có sự lựa chọn sinh tử: Tách khỏi HTS hay là chết. Nếu các nhóm đối lập Syria không chịu tách khỏi HTS thì con đường giải phóng tỉnh Idlib đã bị vây chặt của SAA sẽ dài hơn, nhưng trước sau gì thì Damascus cũng sẽ là người chiến thắng.

Còn nếu HTS phải giải giáp hoặc bị cô lập, Nga và Syria sẽ loại bỏ được hàng chục nghìn tay súng khủng bố, phe đối lập sẽ ở thế yếu và phải chấp nhận những điều kiện của chính quyền Syria, Idlib sẽ được giải phóng trong thời gian ngắn hơn.

Thiên Nam